Lại nói, Diêm Phố đang khuyên Trương Lỗ đừng giúp Lưu Chương, thì Mã Siêu bước ra thưa rằng:
- Tôi cảm ơn chúa công, không biết lấy gì báo được. Nay tôi xin lĩnh một toán quân, đánh lấy cửa Hà Manh, bắt sống Lưu Bị và bắt Lưu Chương phải cắt hai mươi châu nộp chúa công.
Trương Lỗ mừng lắm, sai Hoàng Quyền theo đường hẻm về trước, rồi điểm hai vạn quân giao cho Mã Siêu. Bấy giờ Bàng Đức đau bệnh không đi được, nằm ở lại Hán Trung. Trương Lỗ sai Dương Bách làm giám quân. Siêu cùng em là Mã Đại, chọn ngày lên đường.
Huyền Đức vẫn đóng quân ở tại Lạc Thành, được tin Pháp Chính cho người về báo rằng:
- Trịnh Độ khuyên Lưu Chương đốt trụi thóc lúa ngoài đồng và kho tàng ở các nơi, dời cả nhân dân Ba Tây sang lánh ở vùng tây Bồi Thuỷ, thành cao hào sâu, giữ chặt không ra đánh.
Huyền Đức, Khổng Minh nghe xong đều giật mình, nói:
- Nếu họ dùng kế ấy thì ta nguy mất!
Pháp Chính cười, nói:
- Chúa công không lo, kế ấy tuy thâm độc nhưng Lưu Chương cũng không dùng đâu.
Được mấy hôm, có người cho biết là Lưu Chương không chịu di chuyển nhân dân, không nghe lời Trịnh Độ. Huyền Đức mới yên tâm. Khổng Minh nói:
- Ta nên tiến quân lấy Miên Trúc cho mau, nếu lấy xong thì Thành Đô lấy dễ như chơi vậy!
Huyền Đức sai Hoàng Trung, Nguỵ Diên tiến đi. Tướng giữ Miên Trúc là Phí Quan sai Lý Nghiêm dẫn ba nghìn quân ra cự. Hai bên dàn trận, Hoàng Trung đánh nhau với Lý Nghiêm hơn năm mươi hiệp chưa phân thắng phụ. Khổng Minh ở trong trận sai khua chiêng thu quân. Hoàng Trung quay về hỏi rằng:
- Tôi sắp bắt được Lý Nghiêm, quân sư làm sao lại thu quân về thế?
- Ta coi võ nghệ của Lý Nghiêm, không thể dùng sức bắt được. Ngày mai đánh trận nữa, ngươi nên giả làm thua, dử cho y đuổi vào trong đường núi, rồi ta phục quân mà bắt lấy.
Hoàng Trung lĩnh kế ấy. Hôm sau, Lý Nghiêm lại dẫn quân đến. Hoàng Trung ra địch, chưa được mười hiệp Trung quay ngựa chạy. Nghiêm đuổi theo, lần lần đuổi vào trong hang núi. Lúc ấy Nghiêm mới sực nghĩ ra, định quay về, thì đã thấy Nguỵ Diên dẫn quân chặn mất đường về rồi.
Khổng Minh đứng trên đỉnh núi gọi rằng:
- Anh kia! Không hàng ngay đi thì hai bên ta đã phụ sẵn cung nỏ cứng, định để báo thù cho Bàng Sĩ Nguyên đó!
Lý Nghiêm vội vàng xuống ngựa cởi giáp xin hàng. Khổng Minh dẫn về ra mắt Huyền Đức. Huyền Đức đối xử với Nghiêm rất tử tế.
Lý Nghiêm nói:
- Phí Quan tuy là họ hàng với Lưu Quý Ngọc, nhưng chơi với tôi thân thiết lắm. Tôi xin vào thành dụ y ra hàng.
Huyền Đức sai Lý Nghiêm vào thành dụ Phí Quan hàng. Nghiêm vào thành Miên Trúc thuật chuyện cho Phí Quan nghe, nói Huyền Đức nhân đức nếu không hàng đi, tất có vạ về sau. Quan nghe lời ấy, mở cửa thành ra hàng.
Huyền Đức vào thành Miên Trúc, bàn việc cất quân tiến lấy Thành Đô. Sực có ngựa hoả tốc về báo rằng:
- Mạnh Đạt, Hoắc Tuấn giữ ải Hà Manh, nay bị Trương Lỗ sai Mã Siêu, Mã Đại, Dương Bách đem quân đến đánh nguy cấp lắm, nếu chậm đến cứu thì mất cửa ải mất!
Huyền Đức nghe tin giật mình. Khổng Minh nói:
- Tất phải Trương, Triệu hai tướng mới đánh nổi được Mã Siêu.
Huyền Đức nói:
- Tử Long ra phủ dụ các quận chưa về, có Dực Đức ở nhà, nên sai y đi cho mau.
Khổng Minh nói:
- Chúa công đừng nói vội, để tôi khích Dực Đức đã.
Trương Phi nghe tin Mã Siêu đến đánh cửa ải, chạy vào kêu to lên rằng:
- Cáo từ kha kha, tôi xin đi ra đánh Mã Siêu đây!
Khổng Minh giả đò không nghe tiếng, chỉ nói với Huyền Đức rằng:
- Mã Siêu xâm phạm cửa ải, xem chừng ở đây không ai địch nổi, dễ thường phải cho người về Kinh Châu, gọi Vân Trường sang mới xong!
Trương Phi gầm lên rằng:
- Quân sư sao khinh tôi thế? Tôi khi trước, một mình còn chống nổi được trăm vạn quân Tào Tháo, có sợ gì một thằng Mã Siêu?
Khổng Minh nói:
- Dực Đức khi xưa cách sông chặn cầu là vì Tào Tháo không biết hư thực thế nào, nên không dám đến. Nay Mã Siêu là tay kiêu hùng, thiên hạ ai cũng biết tiếng. Sáu trận đánh ở Vị Kiều, làm cho Tào Tháo phải cắt râu, quẳng áo, suýt nữa mất mạng. Sức lực ấy không phải tầm thường, dẫu đến Vân Trường cũng còn e không địch nổi kia đấy!
Phi nói:
- Tôi xin đi, nếu không đánh nổi Mã Siêu, xin chịu tội chết!
Khổng Minh nói:
- Tướng quân có chịu viết tờ cam kết, thì làm cho tiên phong.
Rồi nói với Huyền Đức rằng:
- Xin chúa công đi cho một chuyến, để Lượng ở nhà giữ Miên Trúc, đợi Tử Long về rồi sẽ liệu.
Nguỵ Diên cũng xin đi. Khổng Minh sai Diên lĩnh năm trăm quân tiễu mã đi trước, Trương Phi đi thứ nhì. Huyền Đức dẫn đại quân đi sau.
Nguỵ Diên đến cửa ải trước, gặp ngay Dương Bách. Diên đánh nhau với Bách chưa đầy mười hiệp. Bách thua chạy, Diên muốn tranh công của Trương Phi, đuổi dấn lên đánh. Trước mặt gặp toán quân của Mã Đại, Diên tưởng là Mã Siêu, xông ngay vào đánh. Đại giả đò thua chạy, Diên đuổi theo. Đại quay mình bắn một phát, tin ngay vào cánh tay Nguỵ Diên. Diên vội vàng quay ngựa về. Đại đuổi mãi đến dưới cửa ải. Bỗng gặp một tiếng thét như sấm, từ trên ải phi ngựa xuống. Tướng ấy nguyên là Trương Phi vừa mới đến, nghe mé trước đang đánh nhau, mới tế ngựa lại xem ra làm sao, thì thấy Nguỵ Diên trúng tên thua chạy. Phi mới xông vào cứu Nguỵ Diên, quát to lên rằng:
- Mi tên là gì, hãy nói cho ta biết đã, rồi sẽ đánh nhau!
Mã Đại nói:
- Ta là Mã Đại ở Tây Lương đây!
Phi nói:
- Té ra mi không phải là Mã Siêu! Mi không địch nổi được ta đâu, nên về bảo ngay thằng Mã Siêu ra đây, nói có Trương Dực Đức là người nước Yên ở đây nhé!
Mã Đại nổi giận quát rằng:
- Mi sao dám coi thường ta?
Nói đoạn, cầm đao tế ngựa xông vào chém Trương Phi. Mới được vài hiệp, Mã Đại liệu thế không địch nổi, bỏ chạy, Trương Phi sắp đuổi đánh, thì trên cửa ải có một người tế ngựa xuống gọi rằng:
- Em hãy thong thả, chớ đuổi vội!
Trương Phi ngoảnh lại xem ai, thì là Huyền Đức, Trương Phi mới quay ngựa về. Huyền Đức bảo rằng:
- Anh sợ em nóng nảy, cho nên theo đến đây. Có phải đánh được Mã Đại, hãy nghỉ ngơi một đêm, để ngày mai đánh Mã Siêu.
Sáng hôm sau, Mã Siêu khua trống om sòm, kéo quân đến dưới ải. Huyền Đức đứng trên trông xuống, thấy Mã Siêu đầu đội mũ chỏm sư tử, mình mặc áo giáp bạc, bào trắng, đai nịt khác thường, mặt mũi khôi ngô, sức lực hơn người. Huyền Đức than rằng:
- Người ta nói “Cẩm Mã Siêu”, quả nhiên như thế.
Trương Phi muốn xuống ải đánh Mã Siêu, Huyền Đức ngăn lại bảo rằng:
- Mã Siêu mới đến, khí lực đang hăng, ta hãy nên tránh đi.
Mã Siêu ở dưới ải, chỉ thách Trương Phi ra ngựa. Trương Phi thì hăm hở muốn nuốt sống ngay Mã Siêu, nhưng ba bốn phen đều bị Huyền Đức gàn lại. Dần dần đến buổi trưa, Huyền Đức thấy quân Mã Siêu đã có dáng mỏi mệt, mới kén năm trăm quân kỵ, cho theo Trương Phi xuống ải.
Mã Siêu thấy Trương Phi xuống ải, lùi quân lại độ hơn trăm bước, dàn trận. Trương Phi vác mâu tế ngựa xuống gọi to lên rằng:
- Bớ Mã Siêu! Ngươi có biết Trương Dực Đức ở nước Yên là ai không?
Mã Siêu đáp:
- Nhà tao đời đời làm công hầu, biết đâu đến tên thất phu quê kệch!
Phi giận lắm, xông thẳng vào đánh. Hai bên đánh nhau hơn trăm hiệp, chưa ai kém ai một nước nào. Huyền Đức đứng xem than rằng:
- Thế mới gọi là hổ tướng!
Huyền Đức sợ Trương Phi mệt sức, có rủi ro gì chăng, vội vàng khua chiêng thu quân.
Hai tướng cùng trở về.
Trương Phi về đến trại, nghỉ ngựa một lát, rồi chỉ quàng cái khăn bịt tóc, lên ngựa lại ra trận gọi đánh. Mã Siêu ra liền. Huyền Đức sợ Trương Phi yếu thế, cũng cưỡi ngựa xuống ải, đến thẳng trước trận đứng xem. Hai người giao phong hơn trăm hiệp càng đánh càng khoẻ mãi ra. Huyền Đức khua chiêng thu quân. Hai tướng lại ai về trận ấy.
Lúc này trời đã tối. Huyền Đức bảo Trương Phi rằng:
- Mã Siêu khoẻ lắm, không nên khinh địch, hãy rút quân về ải, ngày mai sẽ lại đánh nhau.
Trương Phi đánh đang hăng máu, không chịu trở về, kêu lên rằng:
- Chết tôi cũng không về vội!
Huyền Đức nói:
- Tối rồi, không nên đánh nhau.
Phi nói:
- Đốt cho nhiều đuốc lên để đánh nhau đêm.
Mã Siêu thay ngựa khác, rồi lại ra trận gọi rằng:
- Trương Phi có dám đánh nhau ban đêm không?
Trương Phi đổi ngựa cho Huyền Đức, tế ngựa ra trận quát rằng:
- Ta không giết được mi, thề không lên cửa ải!
Siêu nói:
- Ta không bắt sống được mi, nhất định không về trại.
Quân hai bên reo ầm cả lên, đốt hàng trăm nghìn bó đuốc, sáng vằng vặc như ban ngày. Hai tướng ra trận đánh nhau, mới được hai mươi hiệp, Mã Siêu quay ngựa chạy về. Trương Phi quát lên rằng:
- Mi chạy đi đâu?
Nguyên là Mã Siêu thấy đánh không đổ được Trương Phi, mới giả cách thua chạy, để lừa cho Phi đuổi đến. Siêu cầm giấu một cái truỳ đồng trong tay, quay mình nhằm vào giữa mặt Trương Phi quật sang. Phi thấy Mã Siêu chạy, cũng đã có ý đề phòng, khi truỳ đồng văng đến, thì Phi né mình ra một bên, truỳ đồng bay sạt qua mang tai.
Trương Phi quay ngựa trở về, Mã Siêu lại đuổi. Phi dừng ngựa lấy cung tên, quay mình lại bắn một phát. Siêu cũng tránh được. Hai tướng lại ai về trại ấy.
Huyền Đức đứng trước cửa trận gọi rằng:
- Ta lấy nhân nghĩa đãi người, không thèm lừa dối. Mã Mạnh Khởi, ngươi cứ thu quân về nghỉ, ta không đuổi theo đâu!
Mã Siêu nghe nói, tự mình đi chặn mặt sau cho quân dần dần rút lui về. Huyền Đức cũng thu quân lên ải.
Hôm sau, Trương Phi lại muốn xuống ải đánh nhau. Bỗng có tin báo quân sư đã đến, Huyền Đức ra tiếp vào. Khổng Minh nói:
- Mã Siêu là hổ tướng trên đời, nếu để cho đánh nhau mãi với Dực Đức, tất có một người bị hại. Cho nên tôi phải để Tử Long, Hán Thăng ở lại giữ Miên Trúc, vội vã đến đây, có thể dùng một mẹo nhỏ, để Mã Siêu về hàng với chúa công.
Huyền Đức nói:
- Ta thấy Mã Siêu khoẻ mạnh, có bụng yêu lắm, làm thế nào cho y hàng với ta?
Khổng Minh nói:
- Tôi nghe Trương Lỗ ở Đông Xuyên, muốn tự xưng là Hán Ninh vương. Mưu sĩ Dương Tùng lại tham ăn của đút. Ta nên sai người đi đường tắt đến Hán Trung, trước hết đem bạc vàng kết liên với Dương Tùng, rồi đưa thư cho Trương Lỗ, nói rằng: “Ta đánh nhau với Lưu Chương, là có ý báo thù cho nhà ngươi, ngươi đừng có nghe lời người khác mà cự nhau với ta. Khi nào xong việc sẽ tâu cho người làm Hán Ninh vương”. Nói thế để Trương Lỗ triệt Mã Siêu về. Khi đó, ta sẽ dùng mẹo gọi Mã Siêu lại hàng.
Huyền Đức mừng lắm, lập tức viết thư, sai Tôn Càn mang vàng ngọc, châu báu đi tắt sang Hán Trung. Càn vào ra mắt Dương Tùng, dâng vàng ngọc, nói chuyện làm vậy. Tùng mừng rỡ, dẫn ngay Tôn Càn vào ra mắt Trương Lỗ, bày tỏ ý kiến Huyền Đức và trình thư lên.
Trương Lỗ xem xong, nói:
- Huyền Đức chỉ là chức Tả tướng quân, bảo cử thế nào được cho ta làm Hán Ninh vương?
Tùng thưa:
- Ông ta là hoàng thúc nhà Hán, tiến cử cho chúa công là đáng lắm.
Lỗ mừng quá, sai sứ ra bảo Mã Siêu bãi binh. Tôn Càn ở lại nhà Dương Tùng để nghe tin tức. Không được mấy bữa, sứ giả về báo rằng:
- Mã Siêu nói là chưa thành công, không chịu bãi binh.
Trương Lỗ sai người đòi hai ba lần Siêu vẫn không chịu về.
Dương Tùng nói:
- Người ấy vốn là người có hành vi không đáng tin, nay đòi mãi không về, tất có ý muốn làm phản.
Tùng lại xui người nói phao lên rằng:
- Mã Siêu muốn cướp lấy Tây Xuyên, để tự lập làm chủ nước Thục, báo thù cho cha, chớ không chịu làm bề tôi Hán Trung.
Trương Lỗ nghe tin đồn như thế, hỏi kế Dương Tùng. Tùng thưa:
- Một mặt sai người đến Mã Siêu biết muốn thành công thì trong một tháng làm theo ba việc: một là phải lấy cho được Tây Xuyên, hai là phải đem đầu Lưu Chương về nộp; ba là phải đuổi quân Kinh Châu đi cho hết. Nếu làm không xong, thì phải mang đầu về mà nộp. Một mặt sai Trương Vệ điểm quân giữ lấy cửa ải, phòng ngừa quân Mã Siêu có biến động gì chăng.
Trương Lỗ nghe lời, sai người đến trại Mã Siêu nói ba việc ấy. Siêu thất kinh mà rằng:
- Sao bỗng dưng mà giở quẻ ngay được thế?
Siêu mới bàn với Mã Đại, muốn rút quân về.
Dương Tùng lại nói phao lên rằng:
- Mã Siêu chuyến này mang quân về, tất sinh bụng khác.
Bởi thế Trương Vệ chia quân ra làm bảy đường, giữ các cửa ải, không cho quân Mã Siêu trở về. Siêu bấy giờ tiến thoát hai đường cùng khó, không biết nghĩ làm sao.
Khổng Minh nói với Huyền Đức rằng:
- Hiện nay Mã Siêu đang lúc tiến thoát lưỡng nan, tôi xin thân đến trại Mã Siêu, uốn ba tấc lưỡi, dụ y về hàng.
Huyền Đức nói:
- Tiên sinh như chân tay lòng ruột của tôi, nếu xảy ra sự gì, thì làm thế nào?
Khổng Minh cố ý xin đi, Huyền Đức nhất định giữ lại. Đang khi ấy, thì có tin vào báo Tử Long có thư đưa một người ở Tây Xuyên đến hàng. Huyền Đức gọi vào hỏi, thì là người Du Nguyên quận Kiến Ninh, tên là Lý Khôi, tự là Đức Ngang.
Huyền Đức hỏi:
- Trước kia ngươi can mãi Lưu Chương, sao nay lại chịu theo ta?
Khôi nói:
- Tôi nghe “Chim khôn tìm cây mà đậu, tôi hiền chọn chúa mà thờ”. Trước kia tôi can Lưu Chương, là để trọn nghĩa làm tôi. Đã không thể dùng, tất là không nên việc. Minh công nhân nghĩa khắp cả thiên hạ, tôi chắc làm nên công việc to, nên tôi đến xin hàng.
Huyền Đức nói:
- Tiên sinh đến đây, tất có việc gì giúp ích cho tôi chăng?
Khôi nói:
- Tôi nghe Mã Siêu đang gặp phải bước khó xử. Khi trước tôi ở Lũng Tây, có quen biết y, nay xin sang dụ y về hàng.
Khổng Minh mừng nói rằng:
- Hay lắm! Hay lắm! Tôi đang cần một người đi đỡ cho tôi, may lại được ông đến đây. Nhưng xin hỏi ý ông dụ Mã Siêu thế nào?
Lý Khôi ghé vào tai Khổng Minh nói nhỏ cứ như thế, như thế, Khổng Minh mừng rỡ, lập tức sai đi.
Lý Khôi đến trại Mã Siêu, cho người vào báo tin trước. Mã Siêu biết Lý Khôi là người giỏi mồm mép, tất đến dụ mình, mới phục sẵn hai mươi tên đao phủ dưới trướng và dặn rằng:
- Hễ tao sai giết, thì chúng mày cứ băm nhỏ như cám cho tao!
Một lát, Lý Khôi ngạo nghễ bước vào. Mã Siêu ngồi chễm chệ trên trướng không đứng dậy, mắng phủ đầu ngay:
- Mi đến đây làm gì?
Khôi nói:
- Ta chỉ đến đây làm thuyết khách!
Siêu nói:
- Gươm của ta mới mài đây, mi thử nói đi xem, hễ nói không thông, thì ta sẽ muợn đầu mi để thử gươm!
Khôi cười, nói:
- Tai vạ tướng quân ở ngay trước mắt, ta chỉ e gươm mới mài chẳng thử nổi được đầu ta lại thử vào đầu mi đó thôi.
Siêu nói:
- Ta việc gì mà có vạ?
Khôi nói:
- Ta nghe: nàng Tây Thi nước Việt, ai khéo chê đến đâu, cũng không che lấp được cái đẹp; nàng Vô Diệm nước Tề, ai khéo khen đến đâu cũng không che lấp được cái xấu. Mặt trời đến trưa thì phải xế, mặt trăng tròn rồi thì phải khuyết, đó là lẽ thường thiên hạ. Nay tướng quân cùng với Tào Tháo thì có mối thù vì Tào Tháo đã giết cha, ở Lũng Tây lại có thù giết mất vợ con. Trước không cứu được Lưu Chương mà đuổi quân Kinh Châu đi, sau không chế nổi được Dương Tùng để thấy mặt Trương Lỗ. Nay bốn biển không nhà, một thân vô chủ. Nếu lại có trận thua ở Vị Kiều, Ký Thành, thì mặt mũi nào mà nhìn đến thiên hạ nữa?
Siêu ngồi cúi đầu, suy nghĩ rồi tạ rằng:
- Ông nói phải lắm, nhưng tôi không có đường lối nào mà đi bây giờ.
Khôi nói:<